DobryCoach.pl

Dość powszechnie uważa się, że asertywność to przede wszystkim „umiejętność mówienia nie”. To częste nieporozumienie. Odmawianie bez równoczesnego szacunku i wrażliwości wobec osoby, której odmawiamy, bliższe jest raczej ignorancji (a nawet arogancji), niż prawdziwej asertywności, będącej w swojej istocie umiejętnością raczej szlachetną.

Spis treści:
1. Co to jest asertywność?
2. Zachowania asertywne.
3. Asertywność a krytyka.
4. Rodzaje krytyki oraz sposoby radzenia sobie z nimi.
5. Czy asertywności można się nauczyć?
6. Jak nauczyć się asertywności.
7. Główne przyczyny braku asertywności.

Co to jest asertywność?
Asertywność to umiejętność wyrażania własnego zdania, uczuć, postaw w sposób otwarty, w granicach nienaruszających praw, ani psychicznego terytorium innych osób oraz własnego. Innymi słowy, to umiejętność zachowania się równocześnie z szacunkiem dla siebie i dla innych. To umiejętność zachowania się w sposób nieagresywny, niepowodujący cierpienia innych ani też własnego. Można powiedzieć, że osoba asertywna kieruje się dewizą: „Twoje prawa i potrzeby są równie ważne, jak moje. Jeśli dochodzi między nami do konfliktu – poznajmy swoje punkty widzenia, uszanujmy je tak samo, jak ich możliwą odmienność. Poszukajmy najlepszego dla nas obojga rozwiązania, być może czegoś ważnego się przy tym nauczymy. Jeśli uda nam się je znaleźć, to świetnie. Jeśli nie, to trudno, przynajmniej będziemy wiedzieć, że próbowaliśmy najlepiej, jak umieliśmy i postąpimy każdy w zgodzie ze sobą”.

Asertywność jest umiejętnością nabytą – oznacza to, że nikt nie rodzi się z gruntu asertywny, a raczej w toku relacji z innymi lepiej lub gorzej rozwija tę umiejętność. Ludzie bardzo różnią się pod względem zdolności do bycia asertywnymi i nierzadko rozwijają się w kierunku nadmiernej uległości lub znacznej roszczeniowości wobec innych. Innymi słowy, mają ograniczony szacunek dla siebie (uległość) lub do innych (roszczeniowość). Niewątpliwie osoby, które potrafią być asertywne, są bardziej zadowolone z siebie, z relacji z innymi ludźmi i ogólnie cieszą się lepszym zdrowiem psychicznym. W dużej mierze jest tak dlatego, że potrafią zadbać o to, co dla nich ważne, nie narażając przy tym na szwank swojego otoczenia. Równocześnie często też są bardziej szanowane, cenione i lubiane przez otoczenie.

Zachowania asertywne
Osoba asertywna charakteryzuje się świadomością swoich uczuć, potrzeb, opinii oraz umiejętnością ich wyrażania i komunikowania, przy jednoczesnym uwzględnieniu granic, uczuć i potrzeb drugiej osoby. Asertywność w jej wydaniu oznacza umiejętność stanowczego i szczerego przekazu tego, co jest dla niej ważne oraz czego potrzebowałby, aby jej potrzeby zostały zaspokojone (bez ignorowania potrzeb i sytuacji innych osób). Warto więc powtórzyć: poprzez asertywność rozumiemy wyrażanie własnych emocji i przekonań, w taki sposób, aby nie przekraczały granic drugiej osoby.

Przykłady zachowań asertywnych:
Zaufanie do siebie. Osoby asertywne są pewne siebie i nie boją się działać w ten sposób. W całym tym budowaniu postawy asertywnej rozpoznają swoją zdolność kierowania własnymi pomysłami zgodnie z osobistymi postawami wobec innych ludzi.
Jest to jedna z największych trudności, z jakimi borykają się współcześni ludzie. Nieustanne poszukiwanie w sobie cudzych wartości czy skrajny indywidualizm to najczęstsze przyczyny spadku asertywności i szczęścia. Dlatego wiele osób stara się mieć cechy osób asertywnych. A jest to możliwe dzięki zmianie niezdrowych nawyków i akceptacji siebie samego.
Obiektywna komunikacja. Osoba asertywna komunikuje się znacznie bardziej obiektywnie niż inni, wierząc, że bycie transparentnym jest najłatwiejszą drogą sukcesu.
Spokój i brak bierności. Asertywni ludzie starają się rozwiązać swoje problemy na drodze dyplomacji, ale zawsze dążą też do tego, by wyjść z niewygodnej sytuacji.
Szacunek do opinii innych. Osoba asertywna broni swoich racji, ale ma też szacunek do drugiego człowieka. Jest w stanie zaakceptować opinie i przekonania innych. To nie znaczy, że je podziela, ale po prostu wie, że każdy ma prawo mieć swoje zdanie.
Człowiek asertywny ma prawo do jasnego wyrażania własnych emocji, ale także uczy się rozumienia i akceptacji emocjonalnego doświadczenia innej osoby. Ma to fundamentalne znaczenie, ponieważ poprawia relacje międzyludzkie. Dzięki temu druga osoba czuje się zrozumiana i akceptowana.
Uważne słuchanie. Osoby asertywne słuchają innych aktywnie. Zwracają uwagę nie tylko na to, co i jak mówi druga osoba, ale także na to, jakie emocje jej towarzyszą. Osiągają to poprzez nawiązywanie prawidłowego kontaktu wzrokowego, nieprzerywanie innym i emocjonalne potwierdzanie zrozumienia drugiego mówcy w kontekście werbalnym i niewerbalnym.
Umiejętność asertywnej odmowy. Oprócz bezwarunkowej akceptacji swoich wad i zalet ludzie asertywni rozumieją również swoje ograniczenia. Dlatego potrafią powiedzieć „nie” lub „stop”, gdy czują, że coś dzieje się w niezgodzie z nimi samymi.

Asertywność a krytyka
Bycie asertywnym oznacza także umiejętność przyjmowania i wyrażania krytyki, pochwał i innych opinii, umiejętność reagowania w sposób nieuległy, w tym odmawiania. Postawa asertywna zwykle towarzyszy ludziom, którzy posiadają adekwatny do rzeczywistości obraz własnej osoby (tego, kim są), a w związku z tym stawiają sobie realistyczne cele i w znacznej mierze wykorzystują swoje możliwości. Nie podejmują się zbyt trudnych zadań, przez co nie narażają się na frustrację i krytykę otoczenia.

Osoba asertywna czuje się swobodnie, odsłaniając (w rozsądnych granicach) siebie innym. Bez nadmiernego lęku, uczciwie i bezpośrednio buduje relacje, potrafi współpracować. Ma też adekwatną świadomość własnych mocnych i słabszych stron, dzięki czemu nie jest mocno zależna od chwilowych sukcesów i porażek. Potrafi pozwolić sobie na popełnianie błędów i potknięć jako pretekstów do dalszej nauki.


Rodzaje krytyki i sposoby radzenia sobie z nimi:
- Krytyka częściowo słuszna, ale zbyt szeroko zakrojona
Z tą sytuacją mamy do czynienia, gdy ktoś używa wobec nas sformułowań zaczynających się od : „ Ty zawsze”, „Ty nigdy”.
Konstruktywna odpowiedź powinna zmierzać do weryfikacji faktów i ustalenia tego, co może podlegać słusznej krytyce.

- Krytyka oparta na nieuprawnionym uogólnieniu pojedynczych faktów
Gdy krytykujący uogólnia pojedyncze fakty najlepiej odwołać się do rzeczywistości – oddzielić ocenę od faktów, skupić się na nich i poddać je weryfikacji.

- Krytyka oceniająca osobę, a nie działanie
Sytuacja, w której krytykujący bazuje na faktach istotnie mających miejsce, ale dokonuje nieprzyjemnej i ogólnej oceny osoby krytykowanej.
Konstruktywna odpowiedź polega na rozdzieleniu treści dotyczących działania od treści oceniających osobę.

- Krytyka wyrażona w agresywnej, raniącej formie
Krytykujący poddaje negatywnej ocenie działanie krytykowanej osoby, ale czyni to w formie naruszającej jej poczucie godności osobistej.
Należy zdecydowanie przeciwstawić się formie, w jakiej krytyka została wyrażona, a na treści zareagować z zasadami konstruktywnego przyjmowania krytyki.

- Krytyka podana w formie aluzji
Krytyka nie wprost jest formą gry, w myśl której na płaszczyźnie oficjalnej jesteśmy w dobrych stosunkach, ale zostajemy emocjonalnie obciążenie jej treścią i udawaniem, że nic nie zauważyliśmy.

- Krytyka zaskakująca
Sytuacja, w której osoba krytykowana jest zaskoczona wypowiedzią krytyczną i nie ma gotowej odpowiedzi.


Manipulacja
Jest nieuczciwym sposobem wywierania wpływu na innych, by osiągnąć swój cel. Często odbywa się za pomocą szantażu emocjonalnego: grożąc wycofaniem się lub zerwaniem kontaktu, jeśli się nie podporządkujesz, wzbudzaniem litości, poniżaniem, ignorowaniem Twoich uczuć. Manipulacja jest formą ukrytej agresji. Może przybrać „zawoalowane” formy takie jak: udzielanie „dobrych rad”, o które nie prosiłeś, żartowanie (ale wcale nie jest Ci do śmiechu), komentarze, po których czujesz się „mniejszy”.

Najskuteczniejszą formą obrony jest ujawnianie manipulacji i ukrytych treści oraz używanie prostych, krótkich zdań, np. „Nie zgadzam się na to”, „Nie chcę, żebyś do mnie tak mówił”.



Czy asertywności można się nauczyć?
Własną asertywność można aktywnie rozwijać, korzystając z pomocy psychoterapeuty, psychologa lub różnego rodzaju szkoleń dedykowanych rozwojowi tej umiejętności, tzw. treningom asertywności. Pomocna jest także literatura w formie poradników dostępnych w księgarniach.

Jak rozwijać asertywność?
Według nurtu psychoterapii poznawczo-behawioralnej warto w pierwszej kolejności przyjrzeć się przyczynom, które stoją u podłoża trudności w wyrażaniu swoich potrzeb, opinii czy zdania. Są to między innymi nasze przekonania na temat siebie, innych osób, jak i samej postawy asertywnej. Powstają one w najmłodszych latach poprzez doświadczenia i przekazy płynące od ludzi z naszego najbliższego otoczenia. Ktoś z bliskich mógł głosić przekonanie „Nie myśl o sobie, bo nie będziesz miał przyjaciół”, unieważniać potrzeby dziecka lub karać go za okazywanie emocji – wskutek czego młoda osoba uczy się, że nie warto wyrażać własnych pragnień skoro i tak nie są ważne lub następuje po nich kara. W ten sposób powstają mity na temat postawy asertywnej, które prowadzą do niewyrażania własnych potrzeb. Oto kilka najczęstszych:

· Jeśli będę asertywny to i tak nikt tego nie uszanuje

W ten sposób rozpoczyna się tak zwane „błędne koło”. Jeśli mam przekonanie, że nie warto wyrażać własnych pragnień, bo i tak nie zostaną one uznane za ważne, nie wyrażam swoich potrzeb, które w ten sposób nie mają szansy być przez kogoś zauważone i uszanowane. Co za tym idzie, rzeczywiście pozostają nieuszanowane („samosprawdzająca się przepowiednia”).

· Jeśli będę asertywny to wyjdę na egoistę

Egoizm to postawa, w której kierujemy się tylko własnym dobrem i nie uwzględniając potrzeb innych osób. Z kolej postawa asertywna charakteryzuje się równorzędnością, czyli wyrażaniem własnych pragnień, dbania o własne granice, ale jednocześnie szanując i biorąc pod uwagę drugą stronę.

· Jeśli będę asertywny to będę agresywny

Jak już wcześniej wspomniano, asertywność może być błędnie kojarzona jedynie z mówieniem „nie” lub nawet agresywnym wyrażaniem złości. Rzeczywiście złość jest emocją, której funkcją jest dostarczenie informacji, że nasze granice zostały przekroczone i mobilizuje nas do obrony. Obroną może być właśnie postawa asertywna, która prowadzi do dbania o własne granice bez włączenia w to agresji.

Przyczyny braku asertywności tkwią korzeniami w dzieciństwie i w sposobach wychowania. Na to, jacy jesteśmy, jak reagujemy mają wpływ relacje z ważnymi osobami, wydarzenia, różne oddziaływania z przeszłości.

Do asertywnego reagowania potrzebna jest stabilność emocjonalna i spokojna pewność siebie. Na drodze rozwoju dziecko w naturalny sposób określa swoją odrębność mówiąc „Nie”, „Ja nie chcę”, „Chcę”. Jeśli jego granice są szanowane, a potrzeby psychiczne właściwie zaspokajane, dziecko ma możliwość dokonywania odpowiedniej samooceny, to w życiu dorosłym raczej nie będzie musiało się uczyć asertywności.

Jeśli natomiast doświadczy braku akceptacji, odrzucenia, krytykowania, zawstydzania lub przeciwnie- nadmiernej ochrony i idealizowania, jest duże prawdopodobieństwo, że jego zachowania będą uległe lub agresywne.

Niezaspokojone w dzieciństwie potrzeby emocjonalne często stają się podstawową perspektywą, przez którą oglądamy świat i relacje z innymi już w dorosłym życiu.

Jedną z podstawowych potrzeb emocjonalnych jest potrzeba bezpieczeństwa. Dzieci często odczuwają różnego rodzaju lęki i nie potrafią sobie z nimi samodzielnie poradzić. Niektórzy rodzice i nauczyciele zamiast koić te lęki, jeszcze je podsycają, zastraszając dzieci (licząc na to, że ze strachu będą grzeczne i posłuszne). W ten sposób przyczyniają się do tego, że dziecko staje się lękliwe, nieśmiałe i niepewne siebie.

Z potrzebą bezpieczeństwa wiąże się potrzeba akceptacji. Gdy nie odczuwamy akceptacji ważnych osób- czujemy się zagrożeni. Dla prawidłowego rozwoju emocjonalnego dziecko potrzebuje bezwarunkowej akceptacji- po prostu za to, że jest. Dzięki takiej postawie rodzice uczą dziecko akceptować siebie i budować poczucie własnej wartości. Często jednak dzieje się tak, że dziecko jest akceptowane warunkowo, za coś, najczęściej wtedy, gdy spełnia oczekiwania rodziców. Często te oczekiwania nie są możliwe do spełnienia i rodzi to w dziecku poczucie winy, frustrację i negatywne przekonania na swój temat.

Sytuacje, jakich doświadczamy w pierwszych latach życia, poziom zaspokojenia poczucia bezpieczeństwa i akceptacji, pozostają w nas pod postacią zachowań np. sposobów, w jaki wchodzimy relacje z innymi. Często nie wiążemy tego z przeszłością, wiele doświadczeń zostaje wypartych do nieświadomości. Jednak fakt, na ile byliśmy doceniani, szanowani, akceptowani, wpływa na nasze wyobrażenia o nas samych, na poczucie własnej wartości i później na poziom samorealizacji.

Jednak nawet jeśli potrzeby emocjonalne nie były kiedyś zaspokojone w wystarczający sposób to warto w życiu dorosłym dać sobie szansę na uzupełnienie tych braków, zbudowanie poczucia własnej wartości i zmianę postawy w relacjach z innymi na asertywną.

Techniki zachowań asertywnych – szybkie rozwijanie asertywności
Bycie asertywnym oznacza ciągłą pracę nad sobą. To nie przychodzi ani od razu, ani tak łatwo. Umiejętność asertywnego zachowania możesz wypracować, stosując się do kilku technik, które w praktyce pomogą Ci rozwinąć taki sposób postępowania.

Technika 1. Bądź jasny, zwięzły i konkretny
Powinieneś powiedzieć to, co naprawdę chcesz wyrazić, na tyle bezpośrednio, jak bardzo to możliwe. Nie należy zakładać, że druga osoba już wie, czego chce, tylko dlatego, że wydaje się to oczywiste lub dlatego, że zostawił już jakieś wskazówki.

Nie twórz bardzo długich zdań wprowadzających tematy inne niż te, którymi chcesz się zająć, lub prośby z przeprosinami, usprawiedliwieniami lub nieistotnymi sprawami. Unikaj też mówienia za dużo, ponieważ to dezorientuje odbiorcę wiadomości.

Technika 2. Używaj zdań w pierwszej osobie
Asertywność polega na potwierdzaniu „ja”. Musisz wziąć odpowiedzialność za swoje myśli, uczucia, pragnienia i działania, a nie obwiniać innych. Zamiast mówić: „Irytujesz mnie”, „Masz rację”, powiedz „Czuję się poirytowany”, „Zgadzam się, że…”.

Technika 3. Wczuj się w emocje innych
Rozpoznaj, co współrozmówca mówi o swojej sytuacji, trudnościach, uczuciach i opiniach. Jeśli zaczniesz zadawać pytania i okazywać zrozumienie, odbiorca doceni to, że go słuchasz i zwracasz uwagę na to, co dla niego ważne.

Technika 4. Naucz się konstruktywnej krytyki
Każdy ma prawo do swoich opinii i uczuć na temat tej samej sytuacji. Krytykując lub odrzucając czyjąś prośbę, należy pokazać, że nie jest to osobisty atak na tę osobę jako całość, ale raczej, że mówisz coś konkretnego na temat danego zachowania lub prośby.

Jak to zrobić? Na przykład powiedz: „Cieszę się, że tak szybko zrozumiałeś, co masz na jutro do zrobienia, ale martwię się o twoją niepunktualność. Czy możesz zrobić wszystko, aby przybyć do biura na 9:30?”. W takiej sytuacji następuje docenienie, następnie konstruktywna krytyka, a na końcu prośba o zmianę.

Technika 5. Poproś o czas
Emocje są złym doradcą. Kiedy czujesz, że nie jesteś w stanie nad nimi zapanować, poproś rozmówcę o czas. Na przykład możesz powiedzieć: „Zaskoczyła mnie ta prośba. Daj mi dzień do namysłu”.

Identyfikacja w swoim myśleniu powyższych mitów jest szansą na podważenie ich i na dążenie do zastępowania realnymi i zdrowymi postawami asertywnymi.
Własną asertywność możesz rozwijać na wiele sposobów. Przy czym, każdy z nich wymaga dużo praktyki zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.

Niestety nie ma tutaj drogi na skróty, ponieważ potrzebny jest Ci czas i doświadczenie.



Coaching & Mentoring - zapraszam do kontaktu
☎️ 506 986 407