DobryCoach.pl

Nauczyciel akademicki to zawód bardzo trudny, eksploatujący, odpowiedzialny, ale przy tym dający dużo satysfakcji. Jest jednym z tych zawodów, w przypadku których kształcenie się przez całe życie jest niejako wpisane w zakres obowiązków. Jest to także zawód wielopłaszczyznowy. Z jednej strony nauczyciel akademicki powołany jest do nauczania, inspirowania, rozwijania studentów, kształtowania ich postaw i zachowań. Z drugiej strony sam musi stale się rozwijać, aktualizować i poszerzać swoją wiedzę, aby rzetelnie przekazywać ją dalej. Z trzeciej zaś strony, jeśli jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym, sam zobowiązany jest do rozwoju naukowego tj. publikowania w obrębie swojej specjalizacji naukowej, zdobywania kolejnych stopni naukowych, angażowania się w prace badawcze etc. Zakres działań nauczyciela akademickiego jest więc bardzo szeroki i każdy z tych obszarów działań jest równie ważny. Kluczowym wydaje się być jednak obszar drugi tj. rozwój i ciągłe doskonalenie. Słabość w tym obszarze będzie w sposób znaczący rzutowała bowiem na dwa pozostałe obszary.
Możliwości rozwoju jest cała paleta. Począwszy od samodzielnego eksplorowania interesujących nas zagadnień poprzez uczestniczenie w konferencjach, kursach, szkoleniach aż po narzędzie, które na dzień dzisiejszy jest narzędziem dającym najlepsze, bo na poziomie postaw i zachowań, a nie deklaracji, efekty rozwojowe tj. COACHING.
W najprostszy sposób coaching można zdefiniować, jako usystematyzowaną pracę nad rozwojem. Największa na świecie organizacja zrzeszająca coachów- International Coach Federation (ICF) definiuje tenże, jako „partnerską współpracę z klientami w prowokującym do myślenia i kreatywnym procesie, który inspiruje ich do maksymalizacji swojego osobistego i zawodowego potencjału”.
Coaching to profesja, której powstanie datuje się na wiek XVI. Jej nazwa pochodzi od francuskiego słowa coche, które wzięło się z kolei od nazwy węgierskiego miasteczka Kòcs, w którym to skonstruowano pierwszy wóz. Rzeczownik ten z czasem stał się czasownikiem i zajęcie, jakim zajmowali się woźnice zostało nazwane coachingiem . Profesja ta, choć źródłowo „zmechanizowana”, ma wbrew pozorom wiele wspólnego z tym, co współcześnie określamy coachingiem. Współczesne pojęcie coachingu kojarzone jest głównie ze sportem, ale w języku angielskim „coach” oznacza zarówno trenera jak i autokar. Pod koniec XIX w. studenci amerykańscy zaczęli korzystać z pomocy trenerów (coachów), którzy pomagali im odnosić sukcesy. Podobnie jak kiedyś coachowie- woźnicy tak i współcześni coachowie pomagają przedostać się z punktu A do punktu B. Różnica jest tylko taka, iż kiedyś podróż ta przemieszczała tylko w sensie terytorialnym, a dzisiaj przemieszcza w sensie mentalnym, zawodowym, rozwojowym.
Coaching to forma rozmowy, bardzo szczególnej, nastawionej na rozwiązania, określająca w sposób jednoznaczny role uczestników procesu coachingowego. Coach zna bowiem odpowiednie narzędzia, metody i jest ekspertem od procesu coachingowego, z kolei klient coachingu zna siebie, ma motywację do zmiany i jest odpowiedzialny za ostateczny rezultat coachingu. Najważniejszym narzędziem pracy coacha są PYTANIA. Tenisista Tim Gallwey, w swojej książkę pt. The Inner Game of Tennis, przedstawia tezę, iż najlepszym sposobem w osiąganiu sukcesu nie jest dawanie rad, lecz zadawanie odpowiednich pytań, które pomogą graczowi korzystać z własnego doświadczenia i w ten sposób osiągać najlepsze rezultaty . Ta teza znalazła odzwierciedlenie nie tylko w tenisie, ale także w innych dyscyplinach sportowych, a następnie z całym impetem weszła do świata biznesu i innych dziedzin życia. Tim Gallwey porównuje coaching do trzymania przed klientem lustra, w którym może on obejrzeć swój proces myślowy, często nieuświadomiony, schematyczny, a nierzadko nawet destrukcyjny. Przejrzenie się w ów lustrze pozwala zmienić swoje nieefektywne zachowania, zmodyfikować niekonstruktywny sposób myślenia i wydobyć potencjał, który utknął w labiryncie umysłu.
Bill Gates na konferencji TED w maju 2013 r. , stwierdził, iż wszyscy potrzebują coacha, ale jedna profesja szczególnie i są nią nauczyciele. Potrzebują oni ciągłego doskonalenia i rozwoju, aby mogli inspirować i rozwijać swoich uczniów. Szczególnie, że młode pokolenie (powszechnie, a raczej roboczo nazywane pokoleniem Y) jest wyjątkowo wymagające pod względem aktualności i dostępności przekazywanej wiedzy. Przedstawiciele pokolenia Y lubią ambitne i praktyczne wyzwania, a także, co chyba w tym kontekście najważniejsze potrzebują autorytetów, którzy nie tylko przekazują uznaną kanonicznie wiedzę, ale przede wszystkim uczą samodzielnego myślenia, rozwiązywania problemów, wskazywania dróg rozwoju. Współcześni studenci mają ogromne możliwości zdobywania wiedzy teoretycznej, począwszy od nieograniczonego dostępu do Internetu, aż po e-booki, kursy e-learningowe, gry symulacyjne czy też różnego rodzaju programy edukacyjne. Niejednokrotnie posiadają ponadto doświadczenia zawodowe zdobywane w trakcie praktyk, czy też pracy zarobkowej, co pozwala im na bieżąco weryfikować wiedzę teoretyczną. Potrzeba im zatem czegoś więcej niż akademicka wiedza. Potrzeba im inspirującej motywacji do nauki, nauczycieli, którzy swoją osobowością inspirować ich będą do rozwoju, potrzebują wzorów do naśladowania.
Praca wykładowcy nad swoim warsztatem dydaktycznym, celami zawodowymi, a także własnymi kompetencjami i osobowością jest bardzo dobrym obszarem do pracy coachingowej. Efekty pracy z coachem mogą zaskakiwać, gdyż w sposób bezpośredni przekładają się na budowanie szacunku do siebie i innych osób, budowanie odpowiedzialności wobec siebie i innych, budowanie satysfakcjonujących relacji międzyludzkich, budowanie umiejętności uczenia się i doskonalenia kompetencji, budowanie poczucia sensu a wraz z nim spokoju i optymizmu (co w przypadku nauczyciela, narażonego w szczególny sposób na wypalenie zawodowe ma niebagatelne znaczenie). Coaching jest także doskonałym narzędziem wprowadzania zmian, kształtowania pożądanych nawyków lub eliminowania tych złych. Praca nauczyciela akademickiego wymaga dużej elastyczności i adaptowania się do zmian. Ludzie w sytuacjach zmian przyjmują najczęściej dwie postawy. Jedna grupa osób biernie poddaje się zmianom, płynie z ich nurtem, nie robiąc nic i ponosząc przy tym niekiedy bolesne konsekwencje. Druga grupa z kolei to ludzie aktywnie uczestniczący w procesie zmian, architekci, którzy raczej podporządkowują zmiany swoim celom, aniżeli modyfikują cele, aby podołać zmianom. Coaching pomaga być architektem swojej rzeczywistości.
W praktycznym aspekcie coaching realizowany jest w ramach indywidualnych sesji. Ilość sesji uzależniona jest od ilości i złożoności stawianych celów. Każde spotkanie jest kontraktowane na realizację określonego celu na sesję, natomiast cały proces coachingowy znajduje swoje ugruntowanie w umowie zawartej pomiędzy coachem a klientem (w tym wypadku nauczycielem akademickim).



Z jakimi wybranymi wyzwaniami nauczyciel akademicki może pracować coachingowo?
1. Wyznaczenie i realizacja celów zawodowych.
Każda szkoła wyższa stawia przed swoimi pracownikami cele statutowe wynikające z jednej strony z Ustawy z dnia 27.07.2005 r. Prawo o Szkolnictwie Wyższym, nakładającej na nauczyciela akademickiego obowiązek kształtowania i wychowywania studentów, podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych oraz uczestniczenia w pracach organizacyjnych uczelni. Z drugiej zaś wynikające z wewnętrznej strategii rozwoju uczelni i związanymi z nią wymogami dotyczącymi chociażby liczby i jakości publikacji mierzonej skalą punktową. Pomimo tego, iż cel jest powszechnie znany, nauczyciel akademicki w nadmiarze swoich zadań i obowiązków niejednokrotnie ma problemy z określeniem priorytetów i zarządzaniem swoim czasem, przez co realizacja tego ważnego celu jest zagrożona. Wiele osób ma tendencje do tzw. prokrastynacji czyli odkładania wszystkiego na później. W przypadku niektórych osób, problem ten jest tak znaczący, że jest głównym powodem, dla którego klienci szukają pomocy u coachów. Prokrastynatorzy to najczęściej perfekcjoniści, którzy chcą, aby wszystko było doskonałe i najlepsze, dlatego realizacja zadań zajmuje im tak wiele czasu. Najczęściej jednak przyczyn jest wiele, dlatego człowiekowi trudno jest samemu znaleźć źródła problemu. W sukurs przychodzi wówczas coach, który swoim obiektywnym, pozbawionym uprzedzeń i hipotez oraz profesjonalnym podejściem pozwala klientowi przejrzeć się w lustrze i znaleźć w sobie zasoby, aby poradzić sobie z tym problemem.
2. Nieumiejętność radzenia sobie ze stresem w sytuacjach wystąpień publicznych.
Nauczyciel akademicki musi być aktorem. Wszak jego praca po części to liczne występy przed specyficzną publicznością. Nawet najlepsi aktorzy, posiadający wieloletnie doświadczenie przyznają, że zawsze towarzyszy im trema przed występem. Jest ona czymś naturalnym i powszechnym, jednak ludzie różnią się między sobą w sposobach postrzegania sytuacji stresogennej (jaką jest niewątpliwie wystąpienie publiczne) i radzenia sobie z nią. Nauczyciel akademicki musi być skoncentrowany na studentach, a nie na sobie i swojej tremie. Ł. Błąd w książce „Wykładowca doskonały. Podręcznik nauczyciela akademickiego” proponuje humor, jako środek radzenia sobie ze stresem podczas wystąpień publicznych . Coaching zaś dysponuje wieloma narzędziami, które pomagają wykształcić w kliencie postawę osoby zrelaksowanej i pewnej siebie w sytuacjach ekspozycji społecznej. Narzędzia te, to przede wszystkim praca nad zmianą percepcji, identyfikacji symptomów sytuacji stresogennej, a także modyfikacja postaw i zachowań w tym zakresie.
3. Zachwiana równowaga między życiem zawodowym a osobistym.
Równowaga między życiem zawodowym, a osobistym to podstawa zdrowia psychicznego. Obie te sfery muszą się wzajemnie przenikać, wszak praca stanowi ważną część naszego życia. Jeśli jednak praca staje się substytutem naszego życia osobistego i jednocześnie taki stan rzeczy nam przeszkadza, może być to źródłem dolegliwości zarówno fizycznych jak i psychicznych. Te ostatnie to najczęściej stany depresyjne o większym lub mniejszym nasileniu, wynikające z przeciążenia pracą, rolami społecznymi oraz z wypalenia zawodowego (nauczyciele, obok pielęgniarek i ratowników medycznych stanowią największą grupę ryzyka wypalenia zawodowego).
Coach pomaga klientowi określić priorytety, skupić się na swoich mocnych stronach i zasobach, które ma w sobie, odpowiedzieć na pytanie, co jest dla niego ważne, w jaki sposób może pogodzić ze sobą pełnione role społeczne, czego tak naprawdę chce oraz jak to osiągnąć.
4. Problemy w odnalezieniu się w roli nauczyciela akademickiego.
Nie każdy nauczyciel czuje się w swojej roli swobodnie. Wielu nauczycieli akademickich lepiej odnajduje się tylko w pracy naukowej, jednak musi te role godzić ze sobą, będąc często wybitnym naukowcem, lecz przeciętnym wykładowcą. Inni z kolei mają dar oratorski, potrafią mówić ciekawie i zachęcają studentów do uczestniczenia w swoich zajęciach, jednak na polu naukowym nie odnoszą sukcesów. Są też oczywiście nauczyciele, którzy na żadnym polu nie odnoszą sukcesów a także tacy, którzy równie dobrze odnajdują się w pracy naukowej jak i dydaktycznej.
W przypadku pierwszych dwóch typów widoczny jest dysonans pomiędzy Ja realnym a Ja idealnym. Istnieje zasadnicza różnica między tym kiedy mówimy, że jesteśmy nauczycielem akademickim/ naukowcem (Ja idealne) a zachowywaniem się w taki sposób (Ja realne). To kim jesteśmy przemawia bowiem o wiele głośniej niż to co mówimy i deklarujemy. Coaching pomaga w sposób aktywny projektować naszą rzeczywistość i decydować o tym kim jesteśmy. Jest to możliwe tylko wtedy, kiedy będziemy postrzegać siebie jako osobę o dużych możliwościach i zdolną do zmian, a nie jako zbiór przewidywalnych cech i zachowań. Coaching pomaga przejść przez proces zmian od deklaracji do konkretnego pożądanego zachowania.
5. Problemy związane z odnalezieniem się w roli kierownika (katedry/zakładu/grypy badawczej/projektu).
Podobnie jak pracownik w korporacji, również w uczelni, nauczyciel akademicki ma przed sobą określoną ścieżkę rozwoju. Chociażby uzyskanie stopnia naukowego doktora pozwala na wspięcie się na wyższy poziom drabiny społeczności akademickiej. Często wiąże się to również z nowymi wyzwaniami zawodowymi, takimi jak prowadzenie seminariów magisterskich i zarządzanie grupą magistrantów, kierowanie grupą badawczą czy też kierowanie zakładem lub katedrą. To wymaga od nauczyciela posiadania kompetencji zarządzania zespołem, co może być zupełnie nowym obszarem dla niego. Wśród wielu rodzajów coachingu mówi się o coachingu managerskim czy też executive coachingu (dla najwyższej kadry kierowniczej np. dziekanów, prodziekanów, prorektorów, rektorów). Ta forma coachingu pomaga zwiększyć efektywność działań, budować autorytet kierowniczy, stawiać i realizować ambitne cele, delegować zadania i rozwijać siebie oraz swoich podwładnych.

Coaching to metoda, choć powszechnie znana i stosowana na zachodzie, w Polsce nadal nowa i jak każda nowość budzi naturalny lęk przed nieznanym, obawy i brak wiary w efekty. Ma tyle samo zwolenników co przeciwników. Ci ostatni to najczęściej osoby akceptujące status quo, poruszający się w znanym sobie, schematycznym świecie, organicznie nietolerujący zmian. Bez zmian jednak nie ma rozwoju. Nauczyciele, dla których doskonalenie siebie samych i otwartość na zmiany jest podstawą rozwoju, mogą doświadczyć niesamowitych efektów coachingu.